اگر درباره دندان های کج و نامرتب خود احساس شرم و نگرانی می کنید باید بدانید که تنها نیستید. همه ی انسان ها به طور طبیعی دندان های صاف و مرتبی ندارند و بسیاری با کمک ارتودنسی توانسته اند، لبخندی زیبا به دست آورند.

ارتودنسی یکی از زیر شاخه های دندان پزشکی است. واژه ارتودنسی از دو واژه یونانی ((اُرتوس)) به معنی صاف یا درست و ((اُدونس)) به معنای دندان تشکیل شده است. ارتودنسی علم تشخیص و درمان دندان های نامرتب و نا هماهنگی استخوان فک می باشد. در گذشته بیشتر نوجوانان و جوانان خواستار ارتودنسی بودند اما امروزه ۳۰ درصد از بیماران ارتودنسی، بزرگسال هستند.

با اینکه تلاش های اولیه انسان برای صاف کردن دندان هایش به زمان مصریان و یونانیان باستان بر می گردد، اما ارتودنسی تا سال ۱۹۰۱ که اولین دانشکده ارتودنسی تاسیس گردید، جزء تخصص های دندانپزشکی محسوب نمی شد.

طبق تعریف آکادمی ارتودنتیست های آمریکا (AAO(American Academy of Orthodontics))، ارتودنسی زیر شاخه ای از دندان پزشکی است که وظیفه ی آن پیشگیری، تشخیص و درمان بی نظمی های مربوط به دندان و صورت می باشد.

اهمیت درمان ارتودنسی

این درمان به دلایل مختلفی انجام می شوند که تنها یکی از آنها زیباسازی و افزایش اعتماد به نفس بیمار می باشد و بقیه مربوط به افزایش سلامت دهان و دندان است. طبق گزارشAAO    نامرتبی دندان ها می تواند باعث سختی در صحبت کردن و جویدن، فرسوده شدن مینای دندان های سالم و فشار فراوان به بافت لثه و استخوان های اطراف شود. به علاوه  تمیز کردن دندان های کج و روی هم رفته دشوار بوده و از این رو بیمار را در معرض کرم خوردگی و بیماری های لثه قرار می دهد.

چه کسانی نیاز به ارتودنسی دارند؟

تنها دندان پزشک یا متخصص ارتودنسی می تواند تشخیص دهد که بیمار نیاز به ارتودنسی دارد یا خیر. وی این کار را به کمک ابزار های خاصی که شامل سوابق بیماری های دندان و استفاده از دارو های مختلف، معاینه ی بالینی، مدل های گچی ساخته شده از دندان بیمار، عکس برداری با اشعهX هستند، انجام می دهد و سپس بر این اساس برنامه درمانی آغاز خواهد شد.

در صورت داشتن هر یک از مشکلات زیر، شما کاندیدای انجام ارتودنسی هستید:

• پیش دندانی: که با نام دندان گرازی نیز شناخته می شود، وضعیتی است که دندان های فک بالایی بسیار جلوتر از دندان هایی فک پایینی قرار دارند.
• پس دندانی: ظاهری بول داگی که دندانهای فک پایین جلوتر از فک بالا هستند و یا فک بالا خیلی عقب تر از حالت استاندارد می باشد.
• عدم روی هم رفتگی دندان های دو فک: به این معنا که به طور طبیعی دندان های فک بالا به درستی روی دندان های فک پایین قرار نمی گیرند.
• باز ماندن: زمانی که فک بالا و پایین روی هم قرار می گیرند، میان دندان های جلویی یا کناری دو فک فاصله وجود داشته باشد..
• جابه جایی خط میانی: زمانی که خط میانی دندان های جلویی از فک بالا، با خط میانی دندان های جلویی از فک پایین همتراز نباشد.
• فاصله دار بودن: فاصله داشتن دندان ها به دلیل افتادن یک دندان یا دندان هایی که به درستی دهان را پر نکرده اند.
• شلوغی دندان ها: زمانی که تعداد دندان ها زیاد باشد و همه در یک ردیف جا نشوند.

بهترین سن برای ارتودنسی

معمولا درمان ارتودنسی کودکان زمانی آغاز می شود که بیشتر دندان های اصلی آنها در آمده باشد و این سن اغلب ۱۲ سالگی است. البته نمی توان به طور قطع این سن را مشخص کرد زیرا این سن در هر شخص بستگی به تعداد دندان های اصلی در آمده و میزان رشد صورت و فک دارد.

درمان های ارتودنسی در بزرگسالان می تواند در هر سنی آغاز شود با این تفاوت که گزینه های انتخابی آنها محدودتر خواهد بود.

از آنجایی که ارتودنسی ممکن است خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد، تا زمانی که بیمار بهداشت روزانه ی دهان و دندان خود را در حد کافی رعایت نکند نمی توان درمان را آغاز کرد.

خطرات ارتودنسی چیست؟

برخی از خطرات این درمان عبارت است از:

• بروز مشکلات بهداشت دندان: سیم ها و بریس های ارتودنسی کار نظافت دندان ها را دشوار می کنند که می تواند احتمال پوسیدگی دندان و به جا ماندن لکه های مادام العمر روی دندان ها را افزایش دهد. برای جلوگیری از این مشکلات باید در طول درمان، دوبار در روز به دقت دندان ها را مسواک کرد.
• آسیب دیدن بافت نرم: بریس ها ممکن است داخل لثه یا گونه فرو بروند و باعث آسیب دیدگی این بافت های نرم شوند.
• بازگشت به حالت قبل: پس از برداشتن بریس ها ممکن است دندان اصلاح شده دوباره به حالت قبل باز گردد. دلیل اصلی گذاشتن ریتینر ها جلوگیری از چنین اتفاقی است.

طول دوره درمان ارتودنسی چقدر است؟

طول دوره درمان ارتودنسی بستگی به شدت مشکل دندان ها دارد و این زمان می تواند از چند ماه تا دو سال و نیم متغیر باشد. بیشتر افراد می توانند بین یک تا دو سال درمان شوند.

آیا ارتودنسی درد دارد؟

بیمار در ابتدا، پس از قرار گرفتن بریس ها ممکن است احساس عجیبی داشته باشد که سپس منجر به درد و ناراحتی وی شود. در صورتی که درد از بین نرود می توانید برای تنظیمات بیشتر به پزشکتان مراجعه کنید. معمولا بریس ها در ابتدا ایجاد درد و ناراحتی می کنند اما پس از مدت کوتاهی کاملا رفع شده و به آن ها عادت می کنید.

آیا اثر ارتودنسی دائمی است؟

حتی با وجود مراقبت از دندان، حرکت جزئی دندان ها در طول زندگی طبیعی است بنابراین نمی توان هیچ گونه تضمینی مبنی بر دائمی بودن اثرات ارتودنسی ارائه داد. با این حال پس از ارتودنسی، تغییر وضعیت دندان ها به حدی که نیاز به درمان دوباره داشته باشند، بسیار نادر است.

مراقبت از دندان

یکی از مشکلات شایع در طول دوره ی ارتودنسی، پوسیدگی دندان است. پوسیدگی می تواند ناشی از تولید اسید توسط پلاک باشد که خود پلاک توسط دهان ساخته می شود.

تمیز نگه داشتن دندان ها برای بسیاری از افرادی که ارتودنسی دارند دشوار است به همین دلیل در طول دوره درمان، مسواک زدن اضافی امری اجباری است.

ممکن است پزشکتان برای کاهش احتمال پوسیدگی دندان، استفاده از خمیر دندان با مقادیر بالای فلوراید و دهان شویه ی حاوی فلوراید را به شما توصیه کند. همچنین باید از مصرف غذا هایی با قند بالا و نوشیدنی های گاز دار خودداری کنید.