مادرانه

اصول فرزند پروری

تولد فرزند امید و شادکامی را به خانواده اهدا می کند ، نوزاد نعمت خداوندی است که حیات و تداوم را نوید می دهد و فرصتی یگانه فراهم می سازد تا زن و مرد مادر و پدر شدن را تجربه کنند‌

فرزند پروری

در این مطلب خانم سودابه حاجی آقا محمد(روانشناس بالینی) عضو سامانه های سلامت درباره ی برخی از اصول فرزند پروری نکاتی را به والدین گوش زد کرده اند.این مطلب توسط سامانه های سلامت تهیه شده است.

 

تولد فرزند امید و شادکامی را به خانواده اهدا می کند ، نوزاد نعمت خداوندی است که حیات و تداوم را نوید می دهد و فرصتی یگانه فراهم می سازد تا زن و مرد مادر و پدر شدن را تجربه کنند .روش پرورش کودک که برای پدر و مادر یک کار مشترک است ، که همزمان فرصتی ایجادمی کند که آنها در کنار هم با رسیدگی به فرزند خویش، پیوند خود را نیز بیش از پیش تقویت کنند .

اما پرورش و تربیت فرزند یک کار آسان نیست . همه میدانند که پرورش یک فرزند سالم نیاز به آموزش دارد .

فرزند پروری چیست

فرزند پروری مهارت و علمی است که نیاز به آموزش و فراگیری دارد .

وقتی می گوییم علم است پس می توان آن را آموزش دید و یاد گرفت ویادگیری آن بستگی به باورهایمان دارد .

برخی باورهای اشتباه در والدین

این رفتار موقت و زود گذر است

او عمدا این کارها را می کند

همه این مشکلات تقصیر من است

فرزند داشتن لذت های را به دنبال دارد که نمی توان منکر آن شد لذت هایی مانند دیدن رشد کودک ، عشق به فرزند ، احساس تعلق به یک خانواده و لذت های بیشمار دیگر .ولی سختی ها و مشکلاتی هم دارد که باید برای آنها آمادگی کسب کرد و با فکر و درایت آنها را مدیریت کرد .فرزند پروری انرژی و تلاش فراوانی می طلبد و پاداش مادی اندکی به دنبال دارد.

مثال :

• بابت والد شدن دریافت نمی کنید . به ندرت برای والد شدن و پرورش کودک ازشما قدردانی می شود .گهگاهی کودک قدردانی و مهرش را به صورت یک بوسه یا در آغوش گرفتن نسبت به شما نشان می دهد ولی هنگامی که کودکان بزرگ شدند به ویژه در سنین نوجوانی و اوایل جوانی ، به مقتضای سنشان از شما فاصله می گیرند و خیلی اوقات به جای قدر دانی از شما مطالبه هم خواهند داشت .این فرایند باعث می شود بسیاری از والدین به این نتیجه برسند که اکثر کودکان فداکاری های والدین را فراموش می کنند .

سوال: فرزند پروری از کی آغاز میشود ؟

تحقیقات نشان داده که فرزند پروری از زمان لقاح صورت می گیرد .از زمانی که نطفه بسته میشود تربیت آغاز می شود .پژوهش ها نشان می دهد که ویژگی های دوران بارداری تاثیر مستقیم روی تربیت فرزند دارد .ویژگی های روحی و روانی مادر از طریق گروش خون و بند ناف خصوصا در سه ماهه اول زندگی روی کودک اثر می گذارد .

سوال: کی می توانیم والد موثری برای تربیت فرزندمان باشیم ؟

وقتی می خواهیم مغازه سبزی فروشی بزنیم گفته می شود باید از بهداشت ، شهرداری ، و .......مجوز بگیری تا بگویند صلاحیت این کار را داری .ولی کسی از ما برای پدر شدن ، مادر شدن ، همسر شدن مجوز نمی خواهد .کسی نمی پرسد صلاحیت این کار را داری؟

ما به صرف اینکه بزرگ شده ایم و سبیل در آوردیم میگویند دیگر وقتشه .سربازی هم که رفتی و......

ما اصولا والدین زیستی فرزندانمان هستیم ( یک بچه گرگ و مادرش ) .یعنی ما در تعریف از والد بودن متفاوت تر از حیوانات عمل نمی کنیم وگاهی حتی کمتر .یک گرگ به هر دردی میزند تا برای بچه ا ش غذا فراهم کند .اگر تعریف ما از والد بودن زیستی باشد تفاوتی با حیوانات نداریم و حتی گاهی از حیوانات عقب تر هستیم .

بچه ای که از پدر و مادرش گله می کند در جواب میشنود که ( چی برات کم گذاشتم .کی گرسنه خوابیدی ؟ کی بدون لباس رفتی ؟)

این تفکر والد زیستی است .اما ما انسان هستیم علاوه بر نیاز زیستی نیاز های روانی هم داریم .لازمه که تعریف والد بودن را بسط بدهیم .والد بودن فقط مساوی با تامین نیاز های جسمانی نیست.

والد موثر یعنی پاسخگویی به نیاز های تحولی کودک با توجه به نیاز های رشدی او .

کی می توانیم به این نیاز ها پاسخ دهیم ؟

دو شاخص دارد : ۱- آگاهی ( آگاهی به نیازهای تحولی کودک در مسیر رشد ، بداند کودک شش ماهه چه نیاز دارد و تفاوت آن با کودک دو ساله و یا نوجوان )

سوال : آیا آگاهی کافی است ؟ جواب خیر است .تجربه ما در فرزند پروری نشان می دهد که آگاهی لازمه ولی کافی نیست .

مثل کسی که فوبی سوسک دارد وقتی بهش میگویید این سوسکه جواب میده میدونم که ترس نداره ولی دست خودم نیست ومعلومه که این آگاهی داره

فاکتور بعدی :توانایی است . می دانیم مادر شدن چه شاخص هایی دارد ( امروزه مادران آگاه ترند تقریبا همه مادران قبل از مادر شدن چند تا کتاب خوانده اند ولی تواناتر از مادران قبلی نیستند) آگاهی و توانایی پیش نیاز فرزند پروری است .

 

چگونه می توانیم فرزند پروری را به کاری لذت بخش تبدیل کنیم ؟

کارهای زیر به شما کمک می کند :

با برنامه ریزی وارد فرآیند فرزند پروری شوید .

مشارکت پدر در امور مراقبتی کودک لازم است .

بین توجه به همسرتان و فرزندتان تعادل ایجاد کنید .

فرزند پروری را یک کار گروهی در نظر بگیرید .

از یکد یگر حمایت کنید .

یک برنامه مشارکتی در اعمال انضباط ایجاد کنید .

سبک فرزند پروری : سبک فرزند پروری شیوه ای است که ما آگاهانه یا ناآگاهانه برای تربیت فرزندانمان در پیش می گیریم .

انواع روشهای فرزند پروری : والدین براساس پاسخ به نیازهای کودک و برقراری انضباط به چند گروه تقسیم می شوند

الف) سبک دیکتاتور یا قدرت طلب

ب)سبک آسان گیر

ج) سبک دمکراتیک یا مشارکتی

د)فرزند پروری بی اعتنا

برخی از اعمالی که موجب ایجاد فضای مثبت درخانواده می شود عبارتند از :

۱.با فرزند خویش زمانی برای بازی و تفریح داشته باشید .

۲.به کودک برای انجام کارهای خانه نقش و مسولیت دهید .

۳.مفهوم دوستت دارم را به کودک انتقال دهید .

۴.قوانین و آداب خانوادگی را حفظ کنید .

۵.سنت ها و رسوم خانوادگی را حفظ کنید .

صبر کن ، فکر کن ، عمل کن

صبر کن ....................ببین چه مشکلیه

فکر کن ......................به همه راه حلها ی ممکن فکر کن .

عمل کن ......................بهترین راه حل را انتخاب کن .

کودک بسیاری از رفتار هایش را در ارتباط با دیگران می آموزد . ما با رفتارهای خود به او نشان می دهیم که کدام کار درست و کدام کار نادرست است .او متوجه میشود که کدام رفتار موجب ناراحتی ما میشود و یا برعکس .او به خوبی متوجه می شود که کدام رفتار پاداش و کدام رفتار تنبه را به دنبال دارد .

برای شکل دادن رفتارهای درست و سالم در کودکان ، والدین باید فعال عمل کنند .و حواسشان باشد کدام رفتار کودک مناسب . یا نامناسب است و به آن واکنش نشان دهند . در این مورد اصولی وجود دارد که با یکدیگرمرور میکنیم :

۱ .توجه کردن

۲. پاداش دادن

۳. نادیده گرفتن

۴. دستور موثر به کودک دادن

۵. تنبیه کردن

آیا می توان هرگز تنبیه نکرد

تنبیه و تادیب لازم است هم تشویق و هم تنبیه در پرورش و تربیت کودک نقش دارد هر کودکی که هر دوی اینها را تجربه نکند نخواهد توانست به حد کافی با جامعه بزرگسالانه هماهنگ شود . البته بایستی در نظر داشت که تشویق ابتدایی تر است و لازم است بیشتر رفتارهای تربیتی ما بر اساس پاداش و تشویق باشد.

ارجعیت تشویق بر تنبیه

۱. تشویق بر تنبیه ارجعیت دارد .

۲. تنبیه باید گاه به گاه ، پس ا ز تشویق مثبت ، خفیف ، تنها برای یک عمل منفی مشخص و بلافاصله پس از رفتار منفی انجام شود .

۳.کودک بداند چرا تنبیه می شود .

۴. فقط از تنبیه مجاز استفاده کنید .

تناسب جرم و تنبیه

اجازه دهید که تنبیه متناسب با جرم باشد .می توان به کودکی که سر سفره بیش از حد سو صدا می کند گفت اگر دست از سو صدا کردن بر نداری مجبور خواهی شد که به اتاق دیگر بروی و غذایت را جدا بخوری .کودک این تجربه را پیدا میکند که اگر دیگران را آزار بدهد ، از سوی آنها طرد خواهد شد . با این حال در بسیاری از موقعیت ها سخت است که تنبیهی متناسب بیابیم ونمی توان به کودکی که در یک مسافرت در ماشین در حال حرکت قشقرق راه می اندازد گفت از ماشین خارج شو د . می توان گفت که اگر دست از هیاهو بر ندارد نمی تواند یادگاری و سوغاتی بخرد .

محروم کردن

برای مدیریت و اصلاح رفتارهای نامطلوب

۱. قوانین اساسی وضع کنید

۲. از نادیده گرفتن برنامه ریزی شده برای مواجهه با مشکل رفتاری استفاده کنید .

۳.دستورات را آرام و واضح بدهید .

۴.دستورات خود را با پیامدهای منطقی تقویت کنید.

خط قرمزها

ـــ آسیب زدن به خود

ـــ آسیب زدن به دیگران

ـــ آسیب زدن به اشیا

ـــ رعایت نکردن قوانین و دستورات

محیط تنبیه

ـــ کسالت آور باشد

ـــ امنیت داشته باشد

ـــ ترسناک برای کودک نباشد .

روشهای تنبیه

۱ ) محروم کردن ازوسیله خاص

۲) بی اعتنایی کردن (قطع توجه مثبت ) ، قهر کردن

۳) قطع فعالیت جاری و درخواست به سکوت ( قرار دادن کودک در زمان خلوت )

۴) استفاده از اتاق خلوت ( اخراج کردن )

روش انجام اتاق خلوت

یک دستور ساده و واضح به کودک بدهید .

اگر بعد از ۵ ثانیه انجام نداد یک اخطار به او بدهید .

اگر بعد از ۵ ثانیه باز هم اطاعت نکرد ( ....... باید به اتاق خلوت بروی )

بدون بحث کردن ، سرزنش کردن دست اورا گرفته و به اتاق خلوت ببرید.

فریاد زدن ،اعتراض کردن و قول دادن را نادیده بگیرید .

وقتی ساکت نشست زمان را شروع کنید .( برای هرسال یک دقیقه )

ــ سن دو تا پنج سال یک دقیقه

ــ سه تا پنج سال دو دقیقه

ــ سن پنج تا ده سال ۵ دقیقه

تاثیرات تنبیه

ــ در صورتی که از تنبیه زیاد استفاده شود فقط موجب اطاعت لحظه ای می شود نه تغییرات بادوام رفتاری .

ــ کودک تصور می کند پرخاشگری فیزیکی یک راه حل برای مشکلات است .

ــ در برخورد با کودکان کوچکتر وهمسن و سالان در مدرسه به همین شکل برخورد می کند .

ــ کودکان احساس تهدید می کنند وبه جای همدردی روی ناراحتی خودشان تمرکز می کنند .

ــ از بزرگسالان دوری می کنندو فرصت برای یادگیری رفتار های مثبت پیش نمی آید .

چگونه اعتماد به نفس در کودکان شکل میگیرد ؟

کار اصلی والدین کمک به کودک در جهت پرورش مهارتهایی است که بتوانند در بهترین حالت توانایی خود به موفقیت برسند . در اینجابه راههایی که منجر به تقویت اعتما د به نفس مثبت در کودکان می شوداشاره میکنیم :

ــ علایق و توانایی های کودک خود را تشویق کنید .

ــ موفقیت و پیشرفت های طبیعی کودک خود را تشخیص دهید .

ــ کودک خود را به تصمیم گیری تشویق کنید .

ــ اجازه دهید کودک گاهی مخاطره کند ( ریسک کند )

ــ به کودک خود مسولیت دهید .

ــ انتظار نداشته باشید کودکتان همیشه کارها را درست انجام دهد .

ــ بازخورد های منفی را محدود کنید .

ــ به کودک خود وعده ای ندهید که نتوانید انجام بدهید .

ــ به کودک خود مهارتهای اجتماعی را آموزش دهید .

 

نویسنده: خانم سودابه حاجی آقا محمد(روانشناس بالینی)

منتشر کننده: سامانه های سلامت

‌